За мајките сè најдобро

Сања Пилиќ

200 ден.

126 стр., 200 х 140 мм, 2025

Роман за проблемите на пишувањето роман, за техниката, ликовите, заплетот, но и за животот на писателот, за неговиот социјален и финансиски статус, но и за мајчинството, ама од перспектива на мајка која чувствува дека прерано пораснала и дека нејзиниот „возрасен“ живот не ѝ дозволува многу работи за кои копнее. Тоа се одредени детски желби и фантазии, но и време за себе и за сопствените интереси.

Романот зборува и за семејното секојдневие, за обичните мајчински проблеми, за готвењето ручек, детските игри и проблеми, брачните врски и пријателствата. Сепак, сè е раскажано од перспектива на мајката која, како и сите други, има свои индивидуални потреби, проблеми и соништа што се во спротивност со нејзиниот мајчински идентитет.

Ова е првиот роман на хрватската писателка Сања Пилиќ, првпат објавен во 1990 година, за кого ја доби книжевната награда „Григор Витез“.

Овој роман зборува за проблемите на пишувањето, за техниката, ликовите, заплетот, но и за животот на писателот, за неговиот социјален и финансиски статус и за проблемот на усогласување на пишувањето како професија и за семејниот живот. Зборува за мајчинството, но од перспектива на мајка која чувствува дека прерано пораснала и дека нејзиниот „возрасен“ живот ѝ забранува многу работи за кои копнее. Тоа се одредени детски желби и фантазии, но и време за себе и за сопствените интереси.

„За мајките сè најдобро“ нема силен заплет, што значи дека во преден план не се заплетите, интригите и општите настани, туку романот е многу „разигран“ и непредвидлив, но не толку поради настаните во него, колку поради начинот на кој е напишан. Писателката често си игра со зборови, како на пример во следните реченици: „Лицемерите не се мерачи на лицето...“, „Валдемар има полутетка. Затоа тој ја полуслуша“... Таа, исто така, измислува свои зборови, користи сленг изрази, си игра со поговорки, со правопис и пишување со големи букви, со графички приказ или со празниот простор на страницата.

Во предговорот, писателката зборува за тоа како мајките се запоставени во литературата, односно „ако се сретнат во некое поглавје, тие обично готват“. Поради ова, таа решила да пишува за себе. Иако предговорот е напишан во прво лице еднина, писателката најавува дека ќе ја раскаже приказната во трето лице еднина затоа што „така е полесно“, а нејзиното име ќе биде Карамела. Остатокот од романот е навистина напишан во трето лице, но на неколку места во приказната, самиот роман се појавува како наратор. Таквата необична постапка, во која на неживите нешта, феномени или настани им се даваат карактеристики на живо суштество, се нарекува персонификација. Но, романот во оваа приказна не е само жив, како растение. Може да размислува и да чувствува, исто како човек. Таквата фигура, според која романот добива човечки карактеристики, се нарекува антропоморфизација. Покрај тоа, нашиот роман добива и свој глас, во еден дел раскажува („Толку се бунев против нивните интервенции, толку се плашев дека ќе го нарушат костурот на дејството, а на крајот, ме заборавија.“) Оваа фигура, со чија помош на романот му се дава глас, се нарекува просопопеја и е исто така еден вид персонификација, како и антропоморфизација.

Друг интересен дел од овој роман за деца е делот каде што машината за пишување се расипува, зашто еден лик од романот ставил бонбони од нане и иглички во неа, а „дефектот“ се покажува во самиот текст. Таквата „разиграност“ со јазикот во литературата се нарекува лудизам. Покрај лудизмот, овој роман е интересен и затоа што го опишува самиот процес на создавање роман. Карамела е писателка која се бори со свој роман за деца, тешко ѝ е да измисли ликови и заплет. Покрај тоа, еден од нејзините ликови, Велимир, влегува во нејзиниот живот и останува таму, иако таа има можност да го промени. Набљудувајќи ја Карамела, која се бори со роман без заплет, читателот го набљудува создавањето на романот што го чита. Таквата ситуација, во која романот се повикува на сопственото создавање, често се опишува со термини како самореференцијалност и метатекстуалност. Овие карактеристики се специфични за периодот на литературата во кој, според многумина, сè уште живееме, кој се нарекува постмодерна или постмодернизам.

Сања Пилиќ (1954 година, Сплит, Хрватска) е позната хрватска писателка за деца и млади, Дипломирала на Факултетот за применети уметности, отсек фотографија. Работела како фотограф, трик-снимател и колорист на цртани филмови. Живее и работи во Загреб.

Објавила повеќе од осумдесет книги, вклучувајќи сликовници, книги за деца и млади и книги за возрасни. Добила бројни награди и признанија за својата работа. Неколку нејзини книги се задолжителна лектира за основните училишта, меѓу кои и овој роман, а повеќе наслови се толку популарни што се објавени во повеќе од десетина изданија.