Таласа

Александру Македонски

250 ден.

130 стр., А5 (200 х 140 мм), 2024

„Таласа“ е роман што наликува на идила како пасторалата од античко време „Дафне и Хлоја“ од Лонг и која кореспондира со античките митски времиња, но измешана со елементи на вдахно­вена лирска инспи­рација и со модерни процеси и состојби. Александру Маке­донски овој роман го извел во стил на прозна песна и во манир на симболите на старата поезија, но и со филозофски пев. „Таласа“ врзува многу нишки од изворите на старата и новата култура и е сложено дело со многу длабински слоеви и во кое херојот е трагичен лик, и симбол од драмата на идеализмот.

За да ја создаде својата естетика во ова дело, Македонски во него внесува раскош од симболика и лирика, и многу алузии на мотиви, митови и ликови од античката историја и митоло­ги­ја. Овде е прикажан животот на млад сиромашен човек по добро­волното бегство во осаменост на пуст остров, по чувството дека не му припаѓа на општеството. Но таму се будат многу други дотогаш ненасетени чувства и доживувања во еден безграничен простор меѓу небото и земјата, и во безгранично време меѓу сегашноста и минатото. До полн израз доаѓаат отелотворувањето на фантазиите и преобразбите на духот, при што постојано е тенка границата и со реалноста и со халуци­на­циите кои кореспондираат со древната митологија. И имињата на ликовите произлегуваат од таа митологија. Ова е роман со брилијантни описи и со вешта лирска вивисекција на телото и на духот на главниот лик распнат меѓу реалноста и митските времиња, меѓу вознесот од земските убавини и судбината, меѓу животот и смртта. Романот покажува како искушението на љубовта носи смрт.

Херојот Таласа работи како светилничар на Змискиот Остров, фантазирајќи за златното доба на човештвото. Негова­та судбина се менува по еден бродолом крај островот, при што една девојка, Калиопа, од брановите е исфрлена до брегот на островот. Таласа и Калиопа се вљубуваат, но мистериозно не можат да ја запечатат својата заедница преку сексуален однос: момчето овој неуспех му го припишува на „проклетството“ на човечката индивидуалност. Сака да постигне совршена заед­ни­ца со својата љубовница, но неговите постапки завршуваат трагично.

Освен својата поетска дарба, во овој роман Александру Маке­донски покажува и голема ерудиција, првенствено за антич­ката егејска митологија. Француската романсиерка Рахилд во својата рецензија по француското издание на овој роман напишала: „Многу тешко за читање, целосно развиено на симболистички начин [и] речиси невозможно да се раскаже, очигледно напишана на француски, но сепак очигледно е замислена од Романец (и каков духовен Романец!)“

„Таласа“ е забележан по многуте културни референции, а особено по користењето на широк спектар на метафори. Вакви­те аспекти се оценети негативно од современите критичари. Тудор Виану пишува дека „поетот троши толку скапоцени камења што ни се чини дека некои од нив мора да се лажни“, додека Калинеску, кој забележува дека некои фрагменти откри­ваат „неспоредлив уметник“ и „професионален метафо­рист“, забележува дека „на крајот, таквите виртуозности стануваат досада“. Според Мануела-Делиа Суциу, Таласа е „премногу полиран“. Критичарот Корнел Морару открива дека, во задни­на, Таласа, „голем симболистички роман“, се соочува со антич­ката хеленска и христијанска митологија, но го „злоупотребува“ религиозниот речник. Друг дел од сликовитоста на романот е еротски и вклучува детален и естетизиран опис на машките гениталии.

Истражувачот на книжевноста Николае Манолеску во своја­та студија „Критичка историја на романската литература. Пет века литература“ (2008) смета дека романот „Таласа“ е најос­тварената проза на Македонски. Во „Речник на роман­ската литература од нејзиното потекло до 1900 година“ (2002), издание на Романската академија, пишува дека „Таласа“ во еден еротски конфликт вклучува една од македонските опсе­сии: расипување на идеалот на реалното, носталгијата за оттрг­нување од тиранијата на реалното и целосно остварување под знакот на идеалот.

„Таласа“ е првото дело од Александру Македонски публи­кувано на македонски јазик.

Александру А. Македонски (1854 – 1920) е романски поет, прозаист, драматург и публицист од македонско потекло, често споменуван како најпознат и највлијателен романски поет после Михај Еминеску. Наречен е поет на рондели, црпејќи инспирација од француската литература. Тој бил првиот прет­ставник на симболизмот во романската литература и предвес­ник на локалната модернистичка литература, првиот локален автор кој употребил слободен стих.